ΙΣΤΟΡΙΚΟΝ

1. Το ιστορικόν πλαίσιον
Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία έζησεν 1123 έτη και 18 ημέρας. Εγεννήθη την 11ην Μαΐου του έτους 330 μ.Χ. και έπεσεν την 29ην Μαΐου του έτους 1453. Η πρώτη ημερομηνία αντιστοιχεί εις τα εγκαίνια της πόλεως υπό του Αυτοκράτορος Κωνσταντίνου Α' του Μεγάλου και η δευτέρα εις την κατάληψιν της Κωνσταντινουπόλεως υπό των Τούρκων. Ο τελευταίος Αυτοκράτωρ Κωνσταντίνος ΙΑ' Παλαιολόγος εφονεύθη επί των τειχών της Πόλεως μαχόμενος τους εισβολείς. Κατά την ως άνω περίοδον η Χριστιανική αύτη Αυτοκρατορία διήλθεν δι' αναριθμήτων περιπετειών, πολέμων και επαναστάσεων. Απώλεσε την ανεξαρτησίαν της ότε εν έτει 1204 η Κωνσταντινούπολις κατελήφθη υπό των Σταυροφόρων της Δ' Σταυροφορίας, υπό την κυριαρχίαν των οποίων παρέμεινεν μέχρι του 1261, η μοιραία όμως δι' αυτήν ημερομηνία είναι η 29η Μαΐου 1453, ότε η Πόλις εχάθη δια την Χριστιανοσύνην.

1.1. Κωνσταντίνος Α' ο Μέγας
Ο Γάϊος Αυρήλιος Κλαύδιος Κωνσταντίνος (270-337 μ.Χ. περίπου) ήτο υιός του Φλαβίου Βαλερίου Κωνσταντίνου Χλωρού και της Ελένης, κόρης του Caylus. Διεδέχθη τον πατέρα του ως Κυβερνήτης της Ισπανίας, Γαλατίας και Βρεττανίας και ανεκηρύχθη αυτοκράτωρ της Δυτ. Αυτοκρατορίας παρά των Ρωμαϊκών λεγεώνων. Αναλαμβάνων τον πόλεμον κατά του Μαξεντίου εν έτει 312 μ.Χ. ο Κωνσταντίνος υπερέβη τας Άλπεις μετά καλώς εκπαιδευμένου στρατού η πλειονότης του οποίου απετελείτο εκ Χριστιανών, κατέλαβε την Βερόνα και εβάδισε κατά της Ρώμης. Την 27ην Οκτωβρί­ου του ιδίου έτους συνήντησε και κατέβαλε τας δυνάμεις του Μαξεντίου εις Saxa Rubra, εις απόστασιν 14 χιλιομέτρων βορείως της Ρώμης. Την παραμονήν της μάχης, κατά τον Ευσέβιον (Vita Constantini Ι, 28), ο Κωνσταντίνος είδε εις τον ουρανόν υπό τον ήλιον το όραμα φλεγομένου Σταυρού φέροντος την λατινικήν επιγραφήν "IN HOC VINCE" ή "IN HOC SIGNO VINCES" ή κατ' άλλους ελληνιστί "ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ". Ο Ευσέβιος, η μοναδική πηγή πληροφορίας δια το όραμα τούτο, εξομολογείται ότι είχεν αμφιβολίας δια την ακρίβειαν των ανωτέρω (Eusebius, Historia Ecclesiastica VIII, 2) ο ίδιος όμως γράφει ότι "εφ' όσον ο Αυτοκράτωρ επεβεβαίωσεν τούτο ενόρκως προς εμέ, έχοντα την πρόθεσιν να γράψω την ιστορίαν του, πως ήτο δυνατόν να αμφιβάλλω δια τα λεγόμενα του; " (Eusebius, Vita Constantini Ι, 28). Ενωρίς την αυγήν της επομένης ημέρας κατά τον Ευσέβιον και τον Λακτάντιον (Lactantius, De mortibus XIIV, 5), ο Κωνσταντίνος ήκουσεν εν ύπνω φωνήν, διατάσσουσαν αυτόν όπως δώση εντολήν να χαραχθή επί των ασπίδων των στρατιωτών του το μονόγραμμα του Ιησού, αποτελούμενον εξ ενός ελληνικού Ρ εντός των σκελών ενός ελληνικού X - τα αρχικά γράμματα της λέξεως "ΧΡΙΣΤΟΣ". Μετά την αφύπνισίν του υπήκουσε και έδωκεν εντολήν εις τους Χριστιανούς στρατιώτας του να χαράξουν το σύμβολον του Χριστού επί των ασπίδων των, επίσης δε κατεσκεύασε Λάβαρον φέρον το αυτό σύμβολον, το οποίον εν συνεχεία κατέστη η σημαία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Πρώτος ο Κωνσταντίνος έδωκεν ίσα δικαιώματα εις τους μέχρι τότε καταδιωκομένους Χριστιανούς δια του Διατάγματος των Μεδιολάνων εν έτει 313 μ.Χ., το οποίον ωδήγησεν τελικώς εις την επικράτησιν της Χριστιανικής θρησκείας εις την Ρωμαϊκήν Αυτοκρατορίαν. Επί πλέον παρεχώρησε σημαντικάς εξουσίας εις την Εκκλησίαν και ανήγειρε πολυαρίθμους ναούς, ιδίως εν Παλαιστίνη, όπου, ως πιστεύεται, η μητέρα του Ελένη ανεκάλυψεν τον Τίμιον Σταυρόν, επί του οποίου εσταυρώθη ο Κύριος. Εις την Ελληνορθόδοξον Εκκλησίαν ο Κωνσταντίνος φέρει τον τίτλον του Ισαποστόλου, ομού δε μετά της μητρός του ανεκηρύχθησαν Άγιοι. Η μνήμη των εορτάζεται την 21ην Μαΐου. Το δεύτερον μέγα γε­γονός της βασιλείας του Κωνσταντίνου ήτο η ίδρυσις μιας νέας πρωτευούσης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας επί της Ευρωπαϊκής ακτής του Βοσπόρου, εις την θέσιν του αρχαίου Βυζαντίου, της Νέας Ρώμης, της Βασιλίδος των Πόλεων ή της "Πόλης', ως μέχρι σήμερον καλείται υπό των Χριστιανών και η οποία κατέστη το θρησκευτικόν, πολιτικόν, οικονομικόν και πνευματικόν κέντρον της Αυτοκρατορίας δια τους επομένους 11 αιώνας. Σύμβολον της Πόλεως και της Αυτοκρα­τορίας κατέστη ο Ναός της Αγίας του Θεού Σοφίας, ανεγερθείς υπό του Αυτοκράτορος Ιουστινιανού κατά τα έτη 532-537 μ.χ.

1.2. Αι θρησκευτικαί και φιλοσοφικαί πεποιθή­σεις του Κωνσταντίνου.
Δεν είναι γνωστόν ποτέ ακριβώς ο ίδιος ο Κωνσταντίνος ησπάσθη τον Χριστιανισμόν. Κατά την διάρκειαν της ζωής του παρέμεινεν ο Pontifex Maximus και εχρησιμοποίει τας εκφρά­σεις "dies solis" (ημέρα του ήλιου) και "Sol invictus" (ήλιος αήττητος), η οποία κατά την εποχήν εκείνη υπενόει τον Περσικόν Θεόν Μίθρα και ίσως τον Απόλλωνα. Πιθανώτατα ο Κωνσταντί­νος εξέφρασε τας μονοθεϊστικάς απόψεις του αναφερόμενος εις τον ήλιον ως το σύμβολον της θεότητος. Κατά τον Duruy (Histoire des Romaines VII, 102 Paris 1885), ο Κωνσταντίνος "λίαν συντό­μως ανεκάλυψεν ότι ο Χριστιανισμός ανταπεκρίνετο ουσιαστικώς εις την ιδικήν του πίστιν προς ένα μοναδικόν Θεόν" και επίσης ότι "ο Κωνσταντίνος, ως περιγράφει ο Ευσέβιος, συχνάκις έβλεπε μεταξύ ουρανού και γης πράγματα, τα οποία ουδείς θνητός είχε ποτέ αντικρίσει". Ο Κωνσταντίνος οικοδόμησε πλήθος εκκλησιών, όπως είναι αι Βασιλικαί του Αγίου Πέτρου και του Παναγίου Τάφου, η Εκκλησία της Αναλήψεως επί του όρους των Ελαιών και η Εκκλησία της Γεννήσεως εν Βηθλεέμ. Πλήθος άλλων εκκλησιών εκτίσθησαν εις την Αντιόχειαν, την Νικομήδειαν και την Βόρειον Αφρικήν. Συμφώνως προς την πάραδοσιν και προς τον Χριστιανόν ιστορικόν Σωζομένην (Historia Ecclesiastica II, 3, 5ος αιών μ.Χ.) ο Κωνσταντίνος επέλεξε το Βυζάντιον ως την θέσιν της νέας πρωτευούσης υπακούων εις την εντολήν του Κυρίου, ο Οποίος επεσκέφθη αυτόν εν ύπνω και ενετάλη την επιλογήν του τόπου αυτού. Ο Αυτοκράτωρ εχάραξεν ο ίδιος δια δόρατος τα όρια της πόλεως και όταν οι αυλικοί του, εντυπωσιασθέντες εκ της τεραστίας εκτάσεως, την οποίαν θα κατελάμβανεν η Πόλις, ηρώτησαν "Ω Κύριε, πόσον προτίθεσαι ακόμη να προχώρησης;" εκείνος απάντησε: "Θα προχωρώ μέχρις ότου σταματήση Εκείνος, ο Οποίος προχωρεί προ εμού". Κατά τον Φιλοστόργιον (Historia Ecclesiastica II, 9, ed. J. Bidez. 20-21), Θεία Δύναμις καθωδήγει τον Κωνσταντίνον.

1.3. Η πτώσις της Αυτοκρατορίας
Κατά τα μέσα του 11ου αιώνος η Αυτοκρατορία ευρίσκετο εις κακήν κατάστασιν. Εκτεταμέναι περιοχαί της είχον καταληφθή υπό των Τούρκων, ενώ νέος κίνδυνος είχεν εμφανισθή εκ δυσμών: Αι επιθέσεις των Νορμανδών από την Βόρειον Ιταλίαν και μεταγενέστερον των Σταυροφόρων ωδήγησαν τελικώς εις τον διαμελισμόν της Αυκρατοκρατορίας. Η δυναστεία των Κομνηνών (1081-1185) ήτο η τελευταία περιλαμβάνουσα ικανούς ηγέτας, όμως κατά την διάρκειαν της δυναστεί­ας των Αγγέλων η Πρωτεύουσα κατελήφθη υπό των Σταυροφόρων (1204) και πολλά μικρά κράτη εδημιουργήθησαν εκ της Αυτοκρατορίας. Η Λατινική Αυτοκρατορία της Ρωμανίας περιελάμ­βανε το Βασίλειον της Θεσσαλονίκης, το Δουκάτον των Αθηνών, το Πριγκηπάτον της Αχαΐας εις Πελοπόννησον και τας Ενετικάς κτήσεις (Κρήτη, Ιόνιοι νήσοι και τινές νήσοι του Αιγαίου). Κράτη με Έλληνας ηγέτας ήσαν η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντος, το Δεσποτάτον της Ηπείρου, η Αυτοκρατορία της Νικαίας και το Δεσποτάτον του Μυστρά εις την Νότιον Πελοπόννησον. Εν έτει 1261 ο τελευταίος Βασιλεύς της Νικαίας Μιχαήλ Παλαιολόγος κατέλαβε την Κωνσταντινούπολιν και ίδρυσε την δυναστείαν των Παλαιολόγων. Ο τελευταίος Αυτοκράτωρ Κωνσταντίνος Παλαιολό­γος απέρριψεν πάσας τας προσφοράς του πολιορκούντος την Πόλιν Μωάμεθ Β' του Πορθητού και την 29ην Μαΐου 1453 έπεσεν επί των τειχών της Πόλεως μαχόμενος κατά των εισβολέων. Το σώμα του ανεγνωρίσθη εκ των μικρών χρυσών δικεφάλων αετών, οι οποίοι είχον κεντηθή επί των ενδυμάτων του. Η Πόλις ελεηλατήθη υπό των Τούρκων και η εκκλησία της Αγίας Σοφίας μετετράπη εις τζαμί. Σήμερον είναι μουσείον.

2. Ο Χριστιανικός θρύλος
Η ανάμνησις της Πόλεως και η πεποίθησις ότι ο Κύριος θα αποκαταστήση την Πόλιν Του και την εκκλησίαν Του έχουν παραμείνει ζώντα εις την Χριστιανικήν ψυχήν. Κατά τον θρύλον, όταν οι Τούρκοι εισήλθον εις την Αγίαν Σοφίαν ετελείτο Θεία Λειτουργία, την οποίαν το λαϊκόν άσμα περιγράφει ως ακολούθως:

Σημαίνει ο Θιός, σημαίνει η γης, σημαίνουν τα επουράνια,
σημαίνει κι η Αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι,
με τετρακόσια σήμαντρα κι εξήντα δυό καμπάνες,
κάθε καμπάνα και παπάς, κάθε παπάς και διάκος.

Ψάλλει ζερβά ο βασιλιάς, δεξιά ο πατριάρχης

κι απ’ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόνταν οι κολώνες.
Να μπούνε στο χερουβικό και νάβγη ο βασιλέας,
φωνή τους ήλθ’ εξ ουρανού κι απ’ αρχαγγέλου στόμα:
"Πάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τ’ άγια,
παπάδες, πάρτε τα ιερά κι εσείς κεριά σβυστήτε,
γιατ’ είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψη.
Μόν’ στείλτε λόγο στη Φραγκιά, νάρτουνε τριά καράβια,
τόνα να πάρη το σταυρό και τ’ άλλο το βαγγέλιο,
το τρίτο το καλύτερο την άγια τράπεζά μας,
μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας την μαγαρίσουν"

Η Δέσποινα ταράχθηκε και δάκρυσαν οι εικόνες.
" Σώπασε, Κυρά Δέσποινα, και μην πολυδακρύζης.
πάλι με χρόνια με καιρούς, πάλι δικά μας είναι".

Κατά τον θρύλο τα τρία πλοία έφθασαν και παρέλαβον τα καθηγιασμένα σκεύη. Κατά την πορείαν όμως το πέλαγος ήνοιξεν και κατέπιε τα σκάφη, τα οποία έκτοτε ευρίσκονται εις τον βυθόν και αναμένουν. Αιωνία γαλήνη κυριαρχεί εις το σημείον εκείνον του πελάγους. Ο Αυτοκράτωρ εγκατέλειψε τον Ναόν, όπου η λειτουργία έμεινεν ημιτελής και μετέβη δια να υπερασπισθή την Πόλιν. Ενώ εμάχετο, είς εκ των στρατιωτών του Μωάμεθ ύψωσε το ξίφος δια να τον πλήξη. Άγγελος όμως εξ ουρανού κατήλθεν, παρέλα­βε τον Αυτοκράτορα, τον οποίον μετέτρεψεν εις μάρμαρον και ετοποθέτησεν αυτόν εις ασφαλή κρύπτην, δια να αναμείνη εκεί μέχρις ότου πληρωθή το θέλημα του Κυρίου.

3. Ο Ερυθρός Σταυρός του Κωνσταντίνου και η τεκτονική παράδοσις.
Η Τάξις του Ερυθρού Σταυρού του Κωνσταντίνου, η οποία εμφανίζεται εις την τεκτονικήν ορολογίαν το πρώτον κατά το έτος 1736, έχει, καθώς και το σύνολον των τεκτονικών βαθμών και τάξεων, μυθικήν προέλευσιν. Κατά τον μύθον, μετά την νικηφόρον μάχην του Κωνσταντίνου κατά του Μαξεντίου, οι Χριστιανοί Αξιωματικοί του Κωνσταντίνου, φέροντες το Σημείον του Σταυρού επί των στολών των, έχοντες χαράξει βαθέως εις την καρδίαν των την διδασκαλίαν του Υιού του Θεού και αισθανόμενοι ελεύθεροι μετά από μακρά έτη απανθρώπων διωγμών, εσχημάτισαν ομάδα προς τον σκοπόν όπως επισκεφθούν τον Αυτοκράτορα δια να του εκφράσουν την ευγνωμοσύνην των. Ο Κωνσταντίνος εχαίρετισε τους ευσεβείς αυτούς στρατιώτας αποκαλών αυτούς "Ordo Constantini" (Τάγμα του Κωνσταντίνου). Oι γενναίοι ούτοι πολεμισταί, τα πρώτα μέλη του Τάγματος, δεν ωνομάσθησαν Ιππόται, καθώς ο τίτλος εδημιουργήθη κατά πολύ αργότερον. Όμως ούτοι ήσαν οι προπάτορες των Χριστιανών Ιπποτών, εφ’ όσον εδεσμεύοντο δι` όρκου να προστατεύσουν την Χριστιανικήν πίστιν και να υπηρετούν την ανθρωπότητα. Τα ιδανικά τα διέποντα το Τάγμα τούτο είναι τα ίδια τα οποία ενέπνευσαν τον Μέγαν Ιδρυτήν της Χριστιανικής Αυτοκρατορίας και των οποίων η αντανάκλασις ευρίσκεται εις τους θρύλους τους σχετιζομένους προς την πτώσιν και την αναμενόμενην αναβίωσιν αυτής. Εις τους θρύλους τούτους κυριαρχούν το τεκτονικόν πνεύμα και συμβολισμός: Το Χιραμικόν μεγαλείον εις την στάσιν του τελευταίου Αυτοκράτορος, ο οποίος προετίμησε τον θάνατον από την προδοσίαν της πίστεως και της εντιμότητός του, ο συμβολισμός της Πόλεως και του Ναού του Κυρίου, τα οποία αναμένουν την αποκατάστασιν της παλαιάς λαμπρότητος αυτών, ο συμβολισμός της κρύπτης, ως αύτη εκφράζεται τόσον δια του υπογείου σπηλαίου, όπου ενεπετέθη ο "μαρμαρωμένος βασιλιάς", όσον και των βαθών του πελάγους, όπου αναμένουν τα τρία πλοία τα φέροντα τους καθηγιασμένους θησαυρούς. Ακόμη το πνεύμα τούτο ανταποκρίνεται προς τα αρχετυπικά σύμβολα της ανθρωπότητος, ως ταύτα ταξινομούνται, και κωδικοποιούνται εις το τεκτονικόν σύστημα και ιδιαιτέρως εις τον Χριστιανικόν Τεκτονισμόν. Η διατήρησις των συμβόλων τούτων εις τους θρύλους του Ελληνισμού, αντιστοιχούντων προς τα ιδεώδη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, καθώς ενέπνευσε ταύτα ο Έκλαμπρος Ιδρυτής της, σχετίζεται προς συγκεκριμένας ιστορικάς καταστάσεις. Επί παραδείγματι, μετά τον 7ον αιώνα η Αυτοκρατορία περιελάμβανε κυρίως ελληνικούς πληθυσμούς και η ελληνική γλώσσα ήτο η επίσημος γλώσσα του Κράτους. Επίσης το Ορθόδοξον Χριστιανικόν δόγμα εκυριάρχει μεταξύ των Ελλήνων. Τέλος πολλοί Αυτοκράτορες και ειδικώς ο τελευταίος της δυναστείας των Παλαιολόγων ήσαν Έλληνες. Ας σημειωθεί βεβαίως ότι από της ιδρύσεως της Αυτοκρατορίας, πλήθος δυναστειών εβασίλευσαν εις την Κωνσταντινούπολιν και πάλιν κατά κανό­να μια νέα δυναστεία ιδρύετο αφού έπιπτε η προηγούμενη. Ούτω αι αιτιάσεις κάποιων ιστορικών κατά του τελευταίου απογόνου της οικογένειας των Κομνηνών, ότι ούτος επώλησε τα δικαιώματα του Βυζαντίου θρόνου εις τον Δούκα Φραγκίσκον Α' της Πάρμας, ουδεμίαν δύναται να έχουν σχέσιν προς τον τεκτονικόν μύθον της τάξεως του Ερυθρού Σταυρού. Η συνέχεια των δυναστειών, αι οποίαι εκυβέρνησαν την Αυτοκρατορίαν, πολλάκις διεκόπη, πλην όμως σημαντικόν παραμένει το γεγονός ότι διετηρήθη ανέπαφον το πνεύμα του Χριστιανικού Τεκτονισμού - το ίδιον εκείνον πνεύμα των θρύλων των σχετικών προς την ιστορίαν και την πτώσιν της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και εις το οποίον εβασίσθη η αναβίωσις της Τάξεως του Ερυθρού Σταυρού του Κωνσταντίνου εις την εποχήν μας.-